Voorbeelden uit de twintig NPLV-gebieden

Verlengde leertijd

Gelijkere kansen en brede talentontwikkeling: daar zetten scholen in Zaandam-Oost op in. Bijna alle scholen bieden verlengde leertijd aan, waardoor leerlingen dagelijks langer naar school gaan om hun talenten te ontdekken en hun taalvaardigheid te versterken. De activiteiten sluiten aan bij het curriculum van de school én bij de gezamenlijke geformuleerde visie van de scholen op verlengde leertijd: Vensters op de wereld.

Basisschool Herman Gorter is één van de scholen in Zaandam-Oost die middelen uit de SPUK Kansrijke Wijk in voor verlengde leertijd. Leerlingen van groep 1 tot en met 8 krijgen extra lessen die bijdragen aan een taalrijkere en betekenisvolle schooldag. Zo krijgen zij les in kunst en beeldende vorming, waarbij ze niet alleen creatief bezig zijn, maar ook leren verwoorden wat ze zien en ervaren. Deze vaardigheden sluiten aan bij vakken als begrijpend lezen en wereldoriëntatie. Ook is er aandacht voor sport en bewegen en is er een doorgaande leerlijn voor muziek, die wordt afgesloten met een muzikale eindvoorstelling. Ouders worden betrokken zodat zij zicht hebben op het leren en ontwikkelen van hun kind.

Rijke schooldag: leren buiten de klas

Naast verlengde leertijd biedt de school ook ‘rijke schooldagactiviteiten’. Dit zijn excursies die aansluiten bij thema’s die in de klas behandeld worden en de leerervaring vergroten. Zeker voor leerlingen die hier in hun vrije tijd weinig komen is dat waardevol. Voorbeelden op de Herman Gorter zijn:

• Groep 4: Space Expo (thema ‘ruimte’),
• Groep 5: Zuiderzeemuseum (thema ‘geschiedenis’),
• Groep 6: Micropia in Artis (thema ‘natuur’).

Leerkrachten werken vooraf op school aan de woordenschat van leerlingen over de betreffende onderwerpen. Hierdoor kunnen de leerlingen tijdens het bezoek gerichtere vragen stellen en beter begrijpen wat ze zien. Dat maakt het leren niet alleen betekenisvoller: buiten school leerervaringen opdoen, vergroot de wereld van leerlingen. Zeker op plekken waar ze niet vanzelfsprekend met hun ouders of verzorgers naartoe kunnen gaan.

Kinderen moeten gelijke kansen krijgen voor talentontwikkeling in Groningen-Noord. Iedereen moet het beste uit zichzelf kunnen halen. Basisschool Het Karrepad richt zich bijvoorbeeld met de verlengde schooldag op techniek en digitalisering. Er is daarom een ‘ontdeklab’ ingericht: een multifunctioneel onderwijslokaal voor toekomstgericht en vakoverstijgend onderwijs. Kinderen werken er (aan creatieve opdrachten en projecten, tijdens en na schooldagen. In het lab vergroten ze hun reken- en taalvaardigheid en ontwikkelen ze vaardigheden en talenten.

Ook staan in een pedagogisch wijkplan alle interventies die bijdragen aan gelijke kansen voor kinderen. Hierdoor hebben partijen meer onderling contact. Scholen, brugfunctionarissen,  kinderopvanglocaties, sportverenigingen, speeltuincentrales en buurthuisactiviteiten kunnen zo ook in weekenden en vakanties activiteiten aanbieden voor kinderen. Dit aanbod van activiteiten op het gebied van jeugd, onderwijs, veiligheid, zorg, sport en cultuur past goed in elkaar. Het levert uiteindelijk een sterkere sociale basis in de wijk op.

In Leeuwarden Oost krijgen kinderen tot 13 jaar op tien Integrale Kindcentra (IKC’s) structureel extra leer- en ontwikkeltijd. De invulling van de 4 tot 6 uur extra leer- en ontwikkeltijd per week is verdeeld over de domeinen fysiek en motorisch, cognitief, sociaal-emotioneel, spraak en taal en oriëntatie op de wereld. Eén van de IKC’s start in 2026 met 10 uur extra leer-en ontwikkeltijd.

Ook de middelbare scholen Piter Jelles De Brêge (praktijkonderwijs) en de Internationale Schakelklas (ISK) bieden extra ontwikkeltijd aan. Inmiddels hebben beide vo-scholen wegens succes hun aanbod van naschoolse activiteiten uitgebreid met padel, creatief bezig zijn, verschillende workshops en sporten. Kinderen kunnen ook in de pauzes activiteiten doen, onder begeleiding van BV Sport en NHL Stenden. De reacties van de leerlingen zijn positief: Ik vind het erg leuk om te kunnen voetballen in de pauze met klasgenoten en nieuwe trucjes te leren van een professional, zo zegt een leerling.

Het doel van de extra leer- en ontwikkeltijd is om kinderen meer en betere kansen te geven. Ze kunnen ontdekken wat ze écht leuk vinden of waar ze goed in zijn - iets wat ze in hun vrije tijd niet altijd kunnen.

Tilburg zet voor het thema Jonge kind in op preventie en de aanloop naar voorschoolse educatie. De GGD en sociaal werk verzorgen informele ondersteuning bij het opvoeden in de vorm van ouderkamers en ontmoetingsplaatsen.

Zo worden let’s meet-activiteiten voor kinderen van 0 tot 6 jaar en hun ouders georganiseerd. Kinderen die hier anders niet mee in aanraking komen of geen gebruikmaken van voorschoolse educatie, ontwikkelen spelenderwijs hun taal en motoriek. Ook leren ze zo op jonge leeftijd met andere kinderen te spelen. De ouders ontmoeten op hun beurt andere ouders waardoor ze hun netwerk vergroten. Ook kunnen ze terecht bij professionals met hun vragen over opvoeding en ouderschap.  

Bovengrondse Vakschool

Om geldzorgen en armoede en schulden te voorkomen, investeert Heerlen-Noord in de Bovengrondse Vakschool. Iedereen in Heerlen die kan werken maar die het op de arbeidsmarkt zelfstandig nog niet redt, wordt doorverwezen naar de Bovengrondse Vakschool. Bij de Bovengrondse Vakschool gaan mensen aan het werk. Ze worden er geholpen met hun ontwikkeling richting een betaalde baan. Bijvoorbeeld Dieudonnee Gans (36), die nadat ze naar Heerlen verhuist meteen wordt doorverwezen naar de Bovengrondse Vakschool. Met een kind jonger dan vijf hoefde ik in Maastricht niet te solliciteren. Nu zie ik mezelf groeien. Thuis was ik een soort kluizenaar geworden.

Gans werkte vroeger in de zorg. Bij de Bovengrondse Vakschool ontdekte ze dat ze heel graag dingen maakt met haar handen. We hebben buiten een pad aangelegde naar de parkeerplaats en momenteel repareer ik fietsen. Die fietsen worden opgeknapt bij de vakschool en zijn bedoeld voor minder draagkrachtige bewoners in Heerlen Noord. Gans wil in de toekomst graag in de techniek aan het werk: “Zoals bij de opbouw van vrachtwagen of als conciërge op school.”

Vaardigheden opdoen via muziekonderwijs

Heerlen-Noord zet ook volop in op brede ontwikkeling van kinderen. Binnen het programma School en Omgeving kunnen kinderen deelnemen aan een leerorkest. Muziek maken is namelijk een mooie kans om verborgen talenten te ontdekken en te ontwikkelen, terwijl muziekonderwijs niet voor alle kinderen is weggelegd. Tijdens het leerorkest leren kinderen onder leiding van gastvakdocenten in kleine groepjes van twee tot vijf leerlingen een muziekinstrument te bespelen. Aan het eind van het schooljaar verzorgen ze samen met leerlingen van andere scholen een eindvoorstelling.

Roel van den Bosch (Nationaal Programma Heerlen-Noord, programma Leren): Behalve dat de kinderen veel plezier ervaren tijdens de lessen, draagt het leerorkest ook bij aan een positief zelfbeeld. Ze leren vaardigheden zoals leidinggeven en naar elkaar luisteren, en doen discipline, concentratie en doorzettingsvermogen op.

In Rotterdam-Zuid krijgt het programma School en Omgeving vorm via Dagprogrammering. Binnen de Dagprogrammering krijgen zo'n 9500 leerlingen, verspreid over 42 basisscholen en middelbare scholen, extra leer- en ontwikkeltijd. In het basisonderwijs gaat het om 10 uur extra leer- en ontwikkeltijd, in het voortgezet onderwijs om 6 uur.

Eén van de voorbeelden is Sterrenschool de Globetrotter. Tineke Visser, directeur van de Sterrenschool Globetrotter, vertelt: We hebben als team een prachtig aanbod georganiseerd voor de Dagprogrammering. Tijdens de 10 uur extra activiteiten is er niet alleen aandacht voor rekenen en taal, maar ook voor vakken als filosofie, yoga en techniek. Daarnaast gaan leerlingen ook regelmatig op stap om ervaringen op te doen. Ervaringen die niet alle ouders in Zuid hun kinderen kunnen bieden, omdat ze de middelen er niet voor hebben of niet op het idee komen.